Ik herinner mij de boeken van bibliotheek in het Zaanenbos in Haarlem. Met all boeken over de zwarte strijd in de jaren 50 en 60. Als jongen van een jaar of 15 was ik zeer nieuwsgierig.Ik bracht echter alleen de boeken over geweldloosheid en de civil rights movement van Martin Luther King mee. Dat geweld en dat heftig religieuze vond ik maar eng. Voelde niet kosher. Nu eindelijk heb ik de film over Malcolm X die ik al veel eerder in huis had, gekeken.
Fascinerend zo’n rechtvaardige. Een zwarte man die zo gelovig, vertrouwend is. Ik heb dat altijd willen zijn. Ben het vaak nog meer dan goed voor me is. Wilde altijd graag geloven, doe het soms nog te gemakkelijk. Maar de jaren des onderscheids zijn wel aangebroken. Een paar keer persoonlijk dan wel politiek belazerd worden doet wonderen.
Wat ik van de verhalen van MLK en Gandhi heb meegekregen is toch wel het verlangen een oprecht mens te zijn. Eerlijk, rechtvaardig enzovoort. Meer dan van de bijbelverhalen. Hoewel de verhalen uit de Joodse traditie (midrasjen en talmoedverhalen) me in die zin ook zeker raakten.
Waanneer ik dan Malcolm X zie die op zijn manier een oprecht en zuiver leven probeert te leiden na zijn bekering, dan heb ik daar een zekere sympathie voor. Net als voor allerlei radicaal ‘anti-wereldse’ mensen die je in religieuze kringen terugvindt. Wat brengt mensen toch daartoe, tot zo’n vroomheid, zo’n fanatisme,zo’n overgave aan het (religieuze) ideaal.
Het is de verlokking van de mystiek. Zie One of the Chosen. Maar hoe aanlokkelijk deze bovenwereldse houding ook mag lijken, hij klopt niet. Hij is nl niet zo objectief als de beoefenaren en bedenkers willen doen geloven. Zo weinig bedrijvers van geloof en religie, zo weinig mystici zijn bijvoorbeeld zonder problemen voor erkenning van alle mensenrechten, dat er iets niet aan klopt.Dat geloof, dat systeem, het is niet waardenvrij, wat ze beweren. Uiteindelijk hebben de normen en waarden van dat geloof sterke invloed op de verkondiging. Nou kun je met de bijbel ook wel heel progressieve kanten op (uiteindelijk verhaal van bevrijde slaven, onverwacht belangrijke rollen voor vrouwen, enzovoort).Alleen kom ik allengs tot dfe conclusie van toen ik zelf theologie studeerde: voor een menswaardige wereld en geloofwaardige mensen heb je geen religie nodig.
Degenen die zich op religie beroepen doen dat vrijwel uitsluitend ter behoud van een status quo. Ter behoud van bestaande machtsverhoudingen die onderliggers met weinig macht creeren. En dat is Fout. In de Nederlandse zwaar morele zin ja.
Het gaat ook niet om protesten tegen moraal. Het gaat om protest tegen een rechtse mens- en wereldonvriendelijke moraal. Het gaat om zoals Trotski al eens schreef “Hun moraal of de onze”. Het gaat uiteindelijk om wie een mensvriendelijke en wereldvriendelijke wereld wil creeren.
En dan ben je ook nog steeds bij de gelovige en religieuze Barack Obama aan het verkeerde adres. Al zijn we relatief gezegend met hem als wereldhoofd, vooral als je het vergelijkt met McCain/Palin. Obama is, zijn campagne ondanks, maar een matige zegen. Niet vanwege z’n religieus zijn, maar omdat ie nog veel te veel bij het oude wil laten. Hij kan ons verbazen, want ik het idee dat het campagneteam in het begin niet had verwacht dat de hoop zo’n vlucht zou nemen. Als president die zichzelf als veranderaar neerzet, denk ik dat we hem daar ook heel strak aan moeten houden. De wereld heeft het nodig en hij heeft er om gevraagd. In de receptie zitten zeker messianistische trekjes. Wat wil je ook in zo’n van religie doordesemd land.
Amnesty International heeft een eisenpakket neergelegd voor zijn eerste 100 dagen. Ook de HLBT beweging en vast ook Greenpeace doen dat. Nou erop leten dat ie goede verandering brengt. Een messias zal ie niet zijn,
Zodra het nodig is om je “ergens op te beroepen”, gaat het al mis. Zuiver en oprecht leven betekent voor mij het streven naar een minimum aan leunen op autoriteiten. Dat maakt, als het goed is, bescheiden in waarheidsaanspraak. Sectorisch zijn kan ik verantwoorden, sectarisch zijn niet.
Wees niet al te rechtvaardig, zij de Prediker. Dat vind ik moeilijk genoeg, maar wel het nastreven waard.