Categoriearchief: Latijns-Amerika

Opmerkingen, stukjes artikel, links over Latijns-Amerika. Voornamelijk het heden, maar soms ook over het verleden

Hedwig y la pulgada furiosa

Ik zit wat te grasduinen op youtube.com en groot is mijn vreugde: er is ook een Peruaanse versie van Hedwig and the Angry Inch: Volg deze link. Is dat een voordeel van de internationalisering of een nadeel van de invloed van Noord Amerika? 😉
wat mij betreft is het goed, hooguit niet als enige idioom.

Qué bonito! La pelicula, el show de Hedwig and the Angry Inch está también en castellano. Se hacen (¿hicieron?) un show en Perú. parece en el sitio web de YouTube
¿Es bueno? porque la internacionalisación consiste también en un idioma común? O ¿es malo? porque es influencia de nuevo proveniente del América del Norte? Yo creo lo primer: necesitamos un idioma común para poder entendernos. Y pido propio idioma, propios shows (como lo hace la Familia Galán) también, con raíces en los comunidades ‘regionales’

Stukje om

Qua tijd is het minder handig dat ik nu echt over la Paz ga. Ik las hier dat ik waarschijnlijk een duizendtal extra kilometers ga maken voor ik in Chili kom. Rich en Sara berichten over hun route van La Paz naar S. Pedro de Atacama. Twee weken fietsen. En voor mij dan eerst nog minstens een halve week in La Paz zelf. Toch maar es m’n tijdplanning afmaken.

Hun schema:
“The route intended is as follows.

  • Oruro – Challapata 92km
  • Challapata – Santuario de Quilcas 60km
  • S de Q – A Weird Forest (don´t understand the legend on the map as it´s in Spanish) 67km
  • Weird Forest – Tuhua and the northern edge of the Salar de Uyuni 68km
  • Crossing the Salar in a SW/SSW direction towards Isla Pescado 30km
  • Continuing across the Salar from Isla Pescado SSW – Charagua (land) 76km
  • Charagua – S following telegraph line turning right after 9km, left after 9km heading South (Chiguana) 400m climb.
  • Chiguana to Laguna Hedionda 71km
  • Laguna Hedionda – Laguna Colorado 90km
  • Laguna Colorado – Laguna Verde & Chile 100km
  • San Pedro de Atacama is probably about another 80 – 100km.

Deze route gaat langs de Chileens-Boliviaanse grens en gaat bij Hito Cajón de grens over. Laguna Colorado zou erg mooi zijn ook. Ik heb nog geen idee hoe het met fourageringsmogelijkheden zit. Dat moet ik dus nog uitvinden vantevoren. Overigens is dit een prachtige Engelstalige beschrijving van hoe het is om op de Salar te rijden. Een alternatief langs Ollagüe schijnt beduidend minder te zijn.

Een andere 11 september

Het gros van de mensen in Nederland, Europa en de VS zullen tegenwoordig bij 11 september denken aan 2001, toen een drietal vliegtuigen zich in de Twin Towers in New York en in het Pentagon boorden. Een vierde is voortijdig gesneuveld.

Ik denk daar veel minder aan. Voor mij en voor de mensen die na 11 september 1973 betrokken waren bij het verzet tegen de de Chileense dictatuur van Generaal Augusto Pinochet, staat 11 september nog steeds ook in het teken van het begon van een van de gewelddadigste dictaturen in Latijns Amerika. En het ineenstorten daardoor van een vreedzaam socialistisch alternatief dat door de regering van Salvador Allende voorgestaan werd. Nog steeds kent Chili een zeer scheve inkomensverdeling en een sterk neoliberale economie.

Dankzij de conservatieve bourgeoisie (“burgerij”), de CIA en Henry Kissinger, politiek strateeg en toenmalig hoofd van Buitenlandse Zaken in de VS) is er heel snel na het aan de macht komen van de regering Allende en diens Unidad Popular (Volkseenheid, een volksfront van grotendeels progressieve partijen) een boycot georganiseerd. Voor details over deze smerige oorlog zie deze pagina van de National Security Archives.
Allende was ook eng voor de gevestigde belangen: hij wilde de secheve inkomensverdeling aanpakken, gaf land van grootgrondezitters terug aan de boeren, onteigende en nationaliseerde de koperindustrie, stond op goede voet met de toen nog vitale Fidel Castro en wilde graag langs vreedzame weg een socialisme in Zuid-Amerika bereiken.
Nu valt er best de nodige kritiek op Allende uit te oefenen, ook vanuit links; je zou kunnnen zeggen dat Chávez in Venezuela en Morales in Bolivia het nu zorgvuldiger aanpakken. Chávez heeft al ‘”volksmilities” opgericht en bewapend, mochten Bush c.s. het in hun hoofd halen rotzooi te schoppen. Naarmate je beter voor ‘het volk’ zorgt, heb je minder van ze te vrezen dat ze zich bewapend tegen jou gaan keren (bij uitblijven invasie bijvoorbeeld). Hier zit zeker meer achter dan alleen de mensen hun verworvenheden zelf te laten beschermen, maar het is niet ondenkbaar dat de genationaliseerde energieproducenten zich nog grof gaan roeren. En van de buren hoeft Chávez weinig hulp te verwachten.

Zoiets speelde vanaf september 1970 ook in Chili, zij het met de koperindustrie, arbeidersraden in de fabrieken en niet consequent doorgevoerde bewapenig van de bevolking. Of Allende het dan wél gered zou hebben is zeer twijfelachtig, maar er zou meer en beter verzet tegen de militairen zijn geweest.
Mogelijk hadden Allende en de UP ook sterker kunnen proberen hun beleid te blijven uitvoeren, maar als enerzijds de rechtse oppositie alles uit de kast trekt en anderzijds de VS een boycot organiseren, blijven je niet zoveel mogelijkheden over.
Wat je verder ook vindt van zulke regeringen, een coup is nooit de juiste weg. Regel het maar democratisch, en als je niet genoeg steun krijgt moet je wachten en meer steun verzamelen. Punt.

Maandag is het 33 jaar na de coup. Ondertussen is Pinochet al sinds 1990 weg als militair president, pas sinds heel kort zijn hij en de zijnen ook uit het parlement verdwenen. De huidige regering van de Concertación is op sociaal gebied de progressiefste sinds de Unidad Popular. Bachelet wil bijvoorbeeld dat de morning-after pil vanaf 14 jaar gratis verkrijgbaar is voor iedereen (en niet zoals nu voor wie het kan betalen).
Economisch echter lijkt de regering nog niet veel meer dan een doekje voor het bloeden te leveren voor de have-nots. Er blijft nog veel te strijden, en dat gebeurt dan ook. Wie weet wordt het ooit nog eens echt beter. Esperamos ….

Vreer luistert: Por qué no se van door Los Prisioneros

Het reisplan

h0la

Ik kreeg het verzoek om vast door te geven wat mijn route gaat worden. In grote lijnen wordt dat eerst per vliegtuig Amsterdam – Wasington – Buenos Aires – Santa Cruz -La Paz. Dan blijf ik een tijdje in La Paz en directe omgeving hangen om te acclimatiseren en ook om de Familia Galán te ontmoeten. Wanneer ik nog niet beroofd ben dan, kan ik zorgen dat er mooie foto’s op het net gaan verschijnen. Ik neem een digicamera mee en ook in Bolivia schijnen de steden al een of andere vorm van breedband internet te hebben.

Wat vet is aangegeven is een bestemming, cursief is waar ik langs kom of nabij de route ligt en van enig belang is.

Op ChiliChallenge, een Nederlandse site van twee jongens die grofweg hetzelfde hebben gedaan een jaar geleden, vind je redelijk gedetailleerde kaarten van het traject. Hier staat de kaart voor het eerste gedeelte.

Vanuit La Paz wil ik ijs en weder dienende afzakken richting Oruro en Uyuni. Als het mogelijk is wil ik de Salar de Uyuni overfietsen (Hier en via Google “Salar de Uyuni” vind je foto’s ;o) . (Kaart A, zuidoost). Het is een heel grote zoutvlakte in zuidwest Bolivia. Vandaag zak ik af naar Chili, hoogstwaarschijnlijk richting San Pedro de Atacama om daar te fourageren en de Valle de la Luna (foto’s te bezoeken – een door de wind uitgeslepen grillige vallei waar de zonsondergang en zonsopgang magnifiek moeten zijn. Op mijn -waar ik dit ook zal publiceren – zal ik wat links naar foto’s van anderen opnemen.

Het volgende stuk gaat van San Pedro over Calama (kaart B) naaar Antofagasta en Taltal, door naar La Serena, dwars door de Atacama woestijn – de droogste ter wereld, maar er is genoeg gelegenheid om water te halen.

Dan gaat het verder zuidwaarts naar Valparaiso, waar ze heel grappige bergliften hebben en waar vlakbij Isla Negra is, het eiland waar Pablo neruda, de grote dichter, bij leven woonde. Daar ga ik zeker langs. Jammeer alleen dat de stichitng door een extreemrechtse man (Juan Agustín Figueroa) bestuurd wordt. Hierna gaat het naar Santiago waar ik een ontmoeting zal hebben met een dame die veel in de MV-transenbeweging aldaar doet, Silvia Parada. Ik zal waarschijnlijk een paar daagjes in de stad blijven, minimaal éen overnachting in elk geval. Iets ten zuiden ligt Rancagua (kaart E inmiddels) waar ik korte tijd bij een actieve VM zal verblijven.

Ik wil zeker dan zoveel mogelijk de Panamericana mijden, wat niet altijd zal lukken. Die is in de Metropolitana (hoofdetedelijke regio) opgewaardeerd tot snelweg. Er zijn wat kleinere wegen maar ik heb geen idee hoe goed dat gaat. De richting is en blijft in ieder geval Zuid. Temuco is een stad die ik zal aandoen (kaart G) om weer te fourageren en u allen te berichten. Fourageren doe ik natuurlijk sowieso wel vrij vaak.
Temuco is ook de ‘hoofdstad’ van het belangrijkste Mapuche gebied van Chili. En de meeste Mapuches leven aan de rand van de stad in krakkemikkige hutten/poblaciones. Zehebben het – zoals zoveel inheemse volken in de wereld) arm.
De kuststad Valdivia (naar de Spaanse veroveraar Pedro de Valdivia) zal ik noet aandoen, waarschijnlijk wel Los Lagos (ook aan de Ruta Cinco aka Panamericana helaas). Dan krijg je stad en de vulkaan Osorno. Bij Osorno ligt de Colonia Dignidad. Een gotspe van een naam (Kolonie Waardigheid) waar een oud-nazi lelding gaf aan een gemeenschap Duitsers en waar ook veel martelingen plaatsvonden onder de heerschappij van Pinochet.

Dan kom ik langzamerhand aan bij het grote eiland Chiloe dat ik wil doorkruisen en aan de zuidpunt met de boot verlaten -dat wordt zorgvuldig plannen want anders zit ik er een week langer vast of moet ik terug via de noordpunt. In ieder geval zit ik daar op de Carretera Austral, Zuidelijke Snelweg. Die ga ik volgen tot het einde waar je niet verder kunt. Dat is Villa O’Higgins (naar de Ierse generaal Bernardo O’Higgins uit de Chileense onafhankelijkheidsoorlog rond 1880). Op een of andere manier moet ik dan naar Argentinië zien te komen en ga ik langs de Perito Moreno een beroemde blauwe gletscher.
Ook de Cerro de Torres liggen daar in de buurt. Het is daar al heel Zuidelijk, Patagonië, maar nog geen Vuurland.

Door Argentijns Patagonië reis ik dan naar Puerto Natales om dan naar Punta Arenas te gaan, de zuidelijkste Chileense stad. Nog zuidelijker op Vuurland liggen Ushuaia (Ar) en Puerto Williams (Ch.), een marine basis annex stadje, het zuidelijkst permanent bewoonde gebied ter wereld.

En dan wordt het langzaamaan tijd om weer naar het Noorden te gaan: Terug naar Ushuaia om vandaaruit naar Buenos Aires te vliegen. Als ik nog een dagje heb, kijk ik in de stad rond, en anders wordt het bijna direct doorvliegen over Washington naar Amsterdam alwaar ik de 24e januari hoop aan te komen.

Hoe het allemaal gaat zien we onderwijl wel, maar dit is in grote trekken de route die ik wil gaan. Ik hoop mijn blog ook regelmatig te kunnen bijhouden als communicatiemiddel en teken van leven :o)

reisvreer

Vreer luistert Fíjate bien van Juanes

Transformismo

Is officieel hetzelfde als travestie, maar in de Boliviaanse praktijk van de Familia Galán is het veel meer dan dat.

Als alles volgens planning gaat verlopen, land ik ergens 6 oktober begin van de avond in La Paz met het vliegtuig, na drie overstappen. Ik heb natuurlijk enige tijd nodig om te aclimatiseren, waarin ik de stad een beetje zal verkennen. Daarna zal ik de gelegenheid te baat nemen: zien hoe Boliviaanse vreren leven.

De Familia Galán is een groep van uiteindelijk vijfendertig transformistas, travestieten, drag queens, transgenders, transseksuelen en wat je verder maar kunt bedenken. Ze doen aan theatershows, waarvan ik toen Irán Galán in Amsterdam was een stuk heb gezien – een voorstelling over het leven van een beroemde diva transformista – en minstens evenzeer door ‘straateducatie” middels hun optredens: opgemaakt en in flamboyante kleding tonen ze zich op straat en geven in beeld en daad aan wat het belang is van veilige seks, HIV/AIDS bestrijding en dat het Niet Goed is gemeen te zijn tegen OSM (Ons Soort Mensen, de T*-familie). Op de site Open Veins een weblog over Bolivia staat een prachtig Engelstalig stuk over Danna Galán en de Familia. Zelf heb ik tijdens de Rebeldía Rosa in Amsterdam Irán Galán ontmoet plus drie andere Latin@’s. Zie voor meer info daarover de site van Ojalá.

Afgelopen nacht heb ik hun e-mailadres gevonden na lang speuren. Mijn contact bij de Rebeldía Rosa heeft me net nog het adres van Irán gegeven ook, en wellicht kondigt ze mijn komst vast aan. Nog even en ik moet met een extra koffer op stap met “gelegenheidskleding” ;o).
Ik heb het gevreerte (nu ja, de familie) gemaild en ik kreeg vanavond een antwoord van ze terug. “wat fijn dat je je Irán zo goed herinnert. In oktober willen we o.m. op het Boliviaanse transcongres optreden. Dus kom langs, we verwachten je.”

Gaat goed zo :o)

Takeoff and landing

Het lijkt erop dat ik weet wat ik ga doen. Het bedrag is redelijk, de bagagemogelijkheden ook niet slecht. Alleen de wachttijden bij overstap zijn wat minder, maar ach.

Waarschijnlijk doe ik toch Amsterdam – La Paz met United Airlines over Washington en Aerolineas Argentinas. En terug (Ushuaia -) Buenos Aires Amsterdam (weer via USA).
Dat zou 936 euro zijn plus 220 aan taxen en reservering en boeking. Komt op ca 1200 euro uit. Hoef ik alleen nog Ushuaia-Buenos Aires te regelen. Dat vind ik netjes.
Mocht de amerikaanse douane moeilijk doen, ik heb uren de tijd.

In dat geval start ik dus niet in Arica, maar kom ik ergens in de buurt van San Pedro de Atacama (Maanvallei!) Chili binnen. Het traject wordt dan grofweg San Pedro – Antofagasta – Santiago, Valparaiso (Isla Negra, Pablo Neruda) – Camino Austral – Perito Moreno (gletschers) – – Patagonië (wind, regen, vlakte) – Vuurland (id.)- Pto Williams (contintentaal eindpunt). Dan kijken of het weer en het budget en de tijd goed genoeg zijn om echt naar Kaap Hoorn te varen.
En uiteindelijk naar ushuaia voor het vliegtuig naar Buenos Aires. Afhankelijk van de tijd kan ik dan nog even in Buenos Aires blijven.

Ik kies toch voor La Paz omdat ik dan nog bij een aantal Transformistas (activistische transgenders) van de Familia Galán kan langsgaan. En het is op die manier een mooie ConoSur tour. En ik schreef al eerder dat ik ook contacten heb kunnen leggen in Chili. Dan ben ik tenminste niet alleen bezig mn brein leeg te fietsen ;o)

transcontact

Het is me eindelijk gelukt om contact te krijgen met transgenders in Chili. Bij het vorige Noodlescafé ontmoette ik een zekere Mauro, een VM uit Argentinië die actief is in de ILGHRC – Internationaal homolesbische mensenrechten comitee. Hij heeft me in contact gebracht met Andrés Rivéra van het Sindicato Nacional Trans Amanda Jofré, die veel doen voor de zichtbaarheid van trans. En daar ben ik welkom als ik in de buurt ben :o)
Verder heb ik net met Traveschile gemaild hoe het met hen zit en of ik bij hen kan langskomen. Waar ik natuurlijk nog geen antwoord van heb, maar ik verwacht dat het wel OK zal zijn.

Het lijkt me ook erg interessant om te zien wat het verschil in benadering is tussen verschillende groeperingen/bewegingen, of ze contacten hebben met de buurlanden (Perú, Bolivia, Argentinië) en waar ze zich mee bezig houden.

Een interessante vraag – vanuit West Europa – is natuurlijk: is het belangrijk dat transen zonder problemen hun (dan homosuele) huwelijk kunnen handhaven? Blijven veel transen als het kan bij elkaar?
Hoe is überhaupt de sociaal-economische situatie voor transen daar? Welke rechten hebben ze officieel en welke hebben ze feitelijk? Hoe is het met discriminatie op de woningmarkt. de arbeidsmarkt?

Routepuzzels

Op het net vind ik allerlei verhalen van mensen die ‘mijn’ route al gereden hebben. Nu kan ik dat allemaal gaan printen, maar ik vind het nuttiger en misschien voor de lezers ook wel boeiender – om hier diverse verslagen te vergelijken en bij elkaar te zetten wat wie heeft beleefd. Mogelijk meteen een leuke truc om strak ter plekke de juiste info bij elkaar te hebben 🙂
Dus: daar gaan we. Totnutoe vind ik weinig mensen die hetNoordengereden hebben, en velen gaan Zuid-Noord.

Bij de volgende mensen vind je allemaal informatie:

  • Frans en Victor zijn vorig jaar van Arica naar Puerto Williams gefietst. Van noord naar Zuid dus.
  • Maurizio, een Frans-Italiaanse civiel ingenieur. Heeft in 2005 de Carretera Austral gefietst.
  • Claudia en Beat Zbinden, gingen op weg voor een wereldreis en bleven in Chili hangen. Ze hebben daar La Torre Suiza gesticht, fietsers- en backpackersherberg. Zij reden van Punta Arenas noordwaarts.
  • Biker Tony heeft vrijwel alleen foto’s van zijn tochten. Deze zijn van de Carretera Austral.
  • Dick en Els zijn in 2000 en 2001 in Chili en Argentinië geweest, van Zuid naar Noord. Dit stuk gaat over Vuurland. Ik kan me hun frustraties voorstellen; hoop er zelf genadiger af te komen ;o)
  • Ivan Merz is in 2001 in Chili geweest. Ook van Zuid naar Noord. Geeft veel nuttige informatie.
  • Michael Agelasto is vanaf Santiago zuidwaarts gegaan. Alleen tekst helaas.
  • Rob en Esther zijn van Puerto Montt naar San Pedro de Atacama gereden. Noordwaarts dus ook.
  • De Zwitser Betzgi is vanuit Bolivia 9500 km. afgezakt naar het Zuiden. Eindelijk weer iemand die Noord-Zuid gereden is.
  • Syd Winer heeft een achtje gereden in Zuid-Amerika: Chili, Bolivia en Argentinië.
  • Mart Robbins heeft intensief heel Argentijns en Chileens Patagonië doorgereden.
  • Drie Braziliaanse vrienden (*1974) zijn langs de Chileense kust naar het zuiden gegaan en naar Argentinië. Poets je Portugees maar op als je dit wilt lezen.
  • Sahara Mike over de Atacama
  • De Cycling Scholar aka Roughstuffheeft goede tips ook over de Atacama woestijn.

Waar te starten?

Het is een zwoele zomeravond in Amsterdam en ik luister naar Jarabe de Palo. Voor me staat een monitor met zoekresultaten voor “fietstocht Chili” op Google. Op mijn bureau ligt een kaart van Chili. Ik dub over mijn startplaats. Wil ik in Arica (grensstad met Peru) beginnen? Wil ik liever vanuit Sucre of Potosi in Bolivia over de Salar de Uyuni rijden en dan naar Iquique? (noordelijke havenstad in Chili)? Ik weet het niet.
Over de zoutvlakte van Uyuní hoor ik gave verhalen: één grote witte vlakte waar reusachtige cactussen je oriëntatiepunt vormen. Een GPS is daar vermoedelijk handiger dan een kompas. En vooral veel water: een zoutvlakte van zeker 100 km breed waar de zoutkristallen onder je wielen knerpen. Het klinkt prachtig. Bij Biker Tony vind je prachtige foto’s uit 2003.

Het stuk van Arica tot Iquique of Antofagasta (de atlas of google maps is je vriend!) is aardig maar niet spectaculair. Ergens zit in mijn hoofd het idee dat ik het land Geheel en van Noord naar Zuid moet doorkruisen. Maar behalve mijn hoofd is er niets dat mij daartoe verplicht.
Verder is het enige nadeel dat ik kan bedenken dat ik eerst fors moet acclimatiseren omdat ik op de Altiplano binnenkom (de Hoogvlakte van de Andes). En het is wat lastig te bereiken per fiets: moet waarschijnlijk naar La Paz vliegen en van daaruit met bus ofzo tot een eind naar de Salar. Van daaruit over San Pedro naar Antofagasta.

Google heeft twee leuke tools om de aarde af te speuren, maar het is niet altijd duidelijk welk van de twee het nutiigst is voor mijn zoekopdrachten. Enerzijds is er maps.google.com, anderzijds het programma Google Earth. Al ik in de Bewoonde Wereld een wegenkaart zoek is geloof ik maps.google.com wel nuttig. Zodra ik mij richting Onbekender Gebied begeef, dan kan ik daar vervolgens niets meer mee, heeft Google Earth veel grotere diepte. Blijft puzzelen dus.

Ondertussen zie ik weer dat er ook een Salar de Atacama is, pal onder San Pedro de Atacama in Chili. Stuk kleiner, maar ook in een minder ‘wrede’ (als in ‘lauw’ en als in ‘desolaat’) omgeving. ¿Que hacer?
Gelukkig hoef ik nog niet perse te besluiten, heb nog niet geboekt; heb nog geen eens een paspoort ;o)

Wordt vast vervolgd ;o)

We tripantu: ook een politiek nieuw begin?

Gisteravond werd in Vrankrijk het Mapuche Nieuwjaarsfeest, We Tripantu, gevierd. Men viert dan dus dat de dagen gaan lengen en het leven opnieuw opbloeit. Het was een boeiend gebeuren: muziek van 21,3 Gramos, een verhaal van een zeker Cecilia uit Mexico die ons voorhield dat de Gregoriaanse kalender met z’n disharmonische verdeling de wortel van alle kwaad van tegenwoordig is. Ze hield een prachtig verhaal over de meso-amerikaanse kosmologie die op maanjaren gebaseerd is en harmonisch enzo. Ze dreef wel erg ver door, maar dat was “interesting” zegmaar. Heel mooi was een muzikaal verhaal uit Mexico dat uitliep op een ritueel inluiden van het nieuwe jaar met veel wierook, schelpgeblaas en tromgeroffel.

Wat echter boeiender is, is dat Michelle Bachelet, de president van Chili, de gelegenheid te baat heeft genomen om te verklaren dat ze veel goede dingen met en voor de Mapuche in haar republiek wil doen. Ze wil eindelijk convenant 169 van de ILO ondertekenen en zorgen dat de grondwettelijke erkenning van de inheemse rechten er wél door komt. Verder komt er een ontwikkelingsprogramma voor de stedelijke indianen, en zal er een milieubelied komen m.b.t. de inheemse volken gericht op duurzame ontwikkeling van de gemeenschappen. Ook beloofde ze beter lokale wegen tussen de gemeenschappen en goede toegang tot drinkwater (!). Ze belooft heel veel, want dit is nog niet alles.

Het was erg mooi symbolisch ingekleed, met vertegenwoordigers van alle in Chili levende inheemse volken en afgevaardigden van inheemse Canadezen. Canada zou zijn best doen het probleem op mondiaal niveau aan te kaarten (en doet het intern ondertussen nog steeds niet goed). Maar blijft natuurlijk de vraag: maakt ze dit alles waar? Een aantal dingen horen we voor de zoveelste keer: het ILO-verdrag, de grondwet … Oké, de verhoudingen zijn veranderd, maar zal ze niet in haar eigen coalitie nog weerstand vinden? Sowieso: het zijn zoveel punten dat je je afvraagt of het in één regeringsperiode te halen valt. Als ze al de vereiste steun krijgt (tweederde meerderheid voor de grondwetswijziging).

De Mapuche gaan in hun skepsis eigenlijk nauwelijks in op de vraag of dit voldoende is. Ze vragen zich vooral af hoe oprecht en hoe haalbaar de plannen zijn. En gaan ze wel correct uitgevoerd worden? Want voorgaande plannen zijn gestruikeld op slechte inhoud, slechte uitvoering en/of botte onwil. En dan lees ik nog niks over de probelemen die dit voor de economisch politiek met zich mee gaat brengen: zal Benetton worden gedwongen grootscheeps grond terug te geven aan de oorspronkelijke bewoners? Zullen bosbouwbedrijven aan banden worden gelegd?

Het blijft spannend vooralsnog. De publieke protesten zullen zeker nog niet stoppen. Maar als het wat wordt, is er een basis om verder te gaan. Dan kan de regionale politiek aangepast worden. Dan wordt het mogelijk te praten over de waterrechten, mijnbouwrechten, visserij, bodemgebruik. ten gunste van de inheemse volken. Wat dat is alleen maar rechtvaardig.