Maandelijks archief: oktober 2009

Transgenders zijn niet gek!

Deze zaterdag vindt op een aantal plaatsen in het land de Coming Out dag plaats. Daarmee wordt aandacht gevraagd voor alles wat te maken heeft met het uit de kast komen van homo’s, lesbo’s, biseksuelen en transgenders*. Waar het voor homo’s en lesbiennes tegenwoordig relatief eenvoudig is om uit de kast te komen, is er aan de positie van transgenders nog een hoop te verbeteren.

De transgenderbeweging staat aan het begin van een emancipatie die door de homobeweging al grotendeels is voltooid. De geschiedenis leert ons dat de behandeling van holebi’s vroeger en transgenders nu een aantal opmerkelijke parallellen vertoont.

De eerste betreft gedwongen mutilatie van het lichaam. In 1952 werd de beroemde Engelse wiskundige en cryptograaf Alan Turing, die tijdens de Tweede Wereldoorlog de Duitse Enigma-code wist te ontcijferen, gedwongen chemisch gecastreerd omdat hij homoseksueel was. In Nederland moeten transgenders nog steeds hun geslachtsorganen laten verwijderen om de geslachtsaanduiding in hun paspoort te kunnen wijzigen, terwijl niet elke transgender dat wil. Dat is schending van een fundamenteel mensenrecht: integriteit van het lichaam.
De tweede parallel ligt in de acceptatie, of het gebrek daaraan. In de jaren dertig van de vorige eeuw was de algemene opvatting onder homoseksuelen en psychologen dat homo’s “in het verkeerde lichaam zaten”. Ze werden ‘seksueel geïnverteerden’ genoemd en overwogen soms zelfs een geslachtsaanpassing. Tot in de jaren zeventig werden holebi’s doorgaans niet geaccepteerd door familie, vrienden of werkkring, maar in de loop van de jaren is door actievoeren en lobbyen de acceptatie gegroeid: holebi’s zijn niet gek, alleen anders. Homoseksualiteit is gewoon een variatie in de menselijke seksualiteit. Maatschappelijke- en zelfacceptatie maken dat holebi’s nu meedraaien als ieder ander. Er worden zelfs ideeën over creativiteit en economische vooruitgang aan holebi’s opgehangen: je vindt ze vaak in creatieve beroepen als kok, kapper, tv host.

Transgenders daarentegen kampen nog altijd met een hoop onbegrip uit de samenleving en gebrek aan acceptatie door de omgeving. Hierdoor lijden ze onder discriminatie, lopen het risico op straat uitgescholden en aangevallen te worden en hebben ze een kleinere kans op werk of promotie. Wat dat betreft is de positie van transgenders vergelijkbaar met die van homoseksuelen een halve eeuw geleden.

Ten derde is er de medicalisering. Homoseksualiteit was tot 1973 officieel een psychische stoornis volgens het handboek van de American Psychiatric Association, de Diagnostic Statistic Manual of Mental Disorders (DSM). Dit handboek wordt wereldwijd gebruikt als leidraad voor het vaststellen van psychische stoornissen. Voor het zover was dat homoseksualiteit uit de DSM werd geschrapt is er een hevige strijd gevoerd. Je kunt concluderen dat de DSM eigenlijk sociale normen weerspiegelt. Bij de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) duurde het nog een stuk langer voor het zover was; pas in 1990 heeft de WHO homoseksualiteit geschrapt als geestesziekte.

Genderdysforie, de officiele medische term voor transgender gevoelens, staat nog wel altijd in de DSM, en de WHO volgt deze classificatie als vanzelfsprekend. Maar de inzichten over genderdysforie zijn veranderd, vooral omdat tegenwoordig niet alleen psychiaters een mening hebben over wat genderdysforie is, maar wij als transgenders zelf inmiddels ook. En hoeveel er misschien ook nog onbekend is over genderdysforie, een ding weten we zeker: het is geen psychische stoornis. We zijn niet gek. Transgenders hebben vaak wel psychische problemen, maar die hangen bijvoorbeeld samen met het gebrek aan acceptatie of het uitblijven van een medische behandeling. Veel transgenders plegen zelfmoord, niet omdat ze psychisch gestoord zijn, maar uit wanhoop, omdat ze zich niet staande kunnen houden in een wereld die ze onterecht tot psychisch gestoord heeft verklaard.

TNN logoDe komende jaren worden de DSM en de classificatie van de WHO, de ICD, herzien. De nieuwe edities verschijnen in 2012. Transgender Netwerk Nederland lobbyt, samen met transgenderorganisaties in zo’n veertig andere landen, om genderdysforie geschrapt te krijgen als psychische stoornis. We rekenen daarbij op de Nederlandse regering om druk uit te oefenen op de APA en de WHO de komende tijd. Die druk is hard nodig, want er zijn krachtige tegenbewegingen die vinden dat we vooral gek moeten blijven. Er zal dus ook door en voor transgenders een strijd gevoerd moet worden. Volgens ons is transgender gewoon een gendervariatie: een variant in de zelfopvatting. En daarvoor komt het Transgender Netwerk Nederland op. Met steun van de regering hopen we ervoor te zorgen dat transgenders na 2012 in elk geval van 1 stigma af zijn.

(oorspronkelijk geschreven ter plaatsing in de Coming Out Dag bijlage van de Metro)

Transgender voices: beyond women and men

Bij mijn meest recente bezoek aan boekhandel Vrolijk in Amsterdam, net beloond met de Time Out prijs voor de beste holebi (en trans) boekhandel in Amsterdam, kwam ik het boek uit de titel tegen: Transgender Voices: beyond women and men van Lori Girshick. Nou is het in zeker zin boek nummer zoveel met ervaringen van transen (in alle soorten en maten), maar wat het bijzonder maakt is een heel goed voorwoord van Jamison Green (“Becoming a visible man”) en de onbevangenheid waarmee de schrijfster begonnen is. Ze blijkt veel te hebben opgestoken van haar onderzoek.

Ik heb de persoonlijke verhalen nog niet gelezen. Dat komt nog wel, en dat geloof ik ook wel. Wie geïneresseerd is in de veelzijdigheid aan transgenders moet het zeker lezen. Ik wou eigenlijk voornamelijk een aantal zeer treffende passages uit het voorwoord van long time trans activist Jamison Green hier neerzetten. (Vertaling onder)

Generalizations of femaleness and maleness have long served as tools to enforce social order. Regardless of the details, which would sure differ from tribe to tribe, from culture to culture, through language, and be influenced by geographic and economic conditions, the categorization of sexed human bodies and the interpretation of gendered identities and expressions have benefited some people and oppressed others for as long as human beings have told the stories of their lives. It is astounding to me that it has taken society so long to listen to these stories. I can’t imagine that they weren’t being told, but  I can imagine that they were being suppressed and that this was likely done with great violence.

From the mid-nineteenth to mid-twentieth centuries, the nascent sciences of sexology and psychology/psychiatry held sway over the definitions of “normal” sexual and gendered behavior in Europe, America and everywhere their influence could reach. By naming and classifying behaviors, and by creating a system of “deviations” and even criminalizing variance (“deviations” that caused harm to no persons or property), the masters of these belief systems exerted a new level of control with which they intended – consciously or inconsciously, benignly or officiously – to shape society. In the same period, medical scientists confronted intersex and gender variant infants, toddlers, adolescents and adults, and contrived to enforce sex and gender norms on them as well.

But in the mid and late twentieth century people who lived outside of these boundaries began to speak up, to assert their own integrity, and demand respect for their bodies and psyches.

jamisongreenWaarom ik dit lange stuk plaats is omdat Green in een halve bladzijde duidelijk aangeeft hoe de vork in de steel zit: wij zijn niet gek. Zij zijn een vliegtuig. Zielig zijn we alleen voorzover we ernstig te lijden hebben onder de maatschappij en de onmogelijkheid onszelf te zijn zoals we misschien zouden willen. Door die onderdrukking is het ook verdomd moeilijk je te realiseren hoe het dan wél zit, je vrijelijk te ontwikkelen. Geen wonder dat nog steeds ook in Nederland vele transgenders zich, conform de classificatie, als gendergestoord verklaren (gender identity disorder). En net als Green en Girschick zie ik dat heel duidelijk als een gevolg van een vijandige samenleving.

Generaliseringen van vrouw-zijn en man-zijn hebben lang gediend as middelen om een sociale orde af te dwingen. Los van details die beslist van stam tot stam, van cultuur tot cultuur, door taal, geografische en economische omstandigheden zullen verschillen, heeft de categorisering van geseksueerde mensenlichamen en de interpretatie van genderidentiteiten en -uitdrukkingen, sommige groepen bevoordeeld zolang als mensen hun levensverhalen vertellen. Ik vind het verbazingwekkend dat het de samenleving zolang gekost heeft om naar deze verhalen te luisteren. Ik kan me niet voorstellen dat ze net verteld werden, ik kan me wel voorstellen dat ze onderdrukt werden en waarschijnlijk met veel geweld.

Vanaf midden negentiende tot midden twintigste eeuw regeerden de pasgeboren wetenschappen van seksuologie en psychologie en psychiatrie over de definities van “normaal” seksueel en gegendered gedrag in Europa Amerika en waar ze maar invloed konden krijgen. Door gedrag te benoemen en te classificeren en door een systeem van “afwijkingen” te creëren en zelfs variatie te criminaliseren (“afwijkingen” die geen mens of eigendom kwaad deden), oefenden de meesters van deze geloofssystemenop  een nieuw niveau controle uit waarmee ze de maatschappij – bewust of onbewust, goedwillend of opdringerig – wilden vormgeven.

In dezelfde tijd werden medisch specialisten gesteld voor intersekse en gendervariante baby’s, peuters, jongeren en volwassenen en intirgeerden ze om ook hen nadrukkelijke sekse- en gendernormen op te leggen.

Maar halverwege en aan het einde van de twintigste eeuw begonnen mensen die buiten deze begrenzingen leefden, zich uit te spreken, kwamen ze op voor hun integriteit en eisten ze respect voor hun lichaam en hun geest.

Transgender voices front coverIk vind het niet vreemd dat zovelen van mijn “familie” hun uiterste best doen te slagen als man of vrouw, zich daar compleet mee identificeren, en vervolgens niet weten waar het te zoeken als blijkt dat ze altijd andere mannen en vrouwen zullen blijven, door hun ervaringen. Ik vind het wel triest dat het ook hier nog zo moeilijk is je te onttrekken aan heersende beelden van hoe je mag of moet zijn als mens.

Hopelijk geven de verhalen uit dit boek kracht en werken ze als voorbeeld hoe het ook kan.

Bibliografische gegevens:

Lori B. Girshick, Transgender voices: beyond men and women. University Press of New England, Hanover and London, 2008. 213 pag., ISBN 978-1-58465-683-8